11 - боб
Мен ота-боболаримнинг жанговар санъати устаси эканман, аввалам бор, Су оиласи меросини қандай сақлаб қолиш ҳақида ўйладим. Хавф-хатардан асло қўрқмасдим. Ҳар гал жанг майдонига чиққанимда, бобомнинг маҳорати ва шон-шарафи ўртага қўйиларди. Унинг шарафини ҳимоя қилиш менга топширилганидан ниҳоятда фахрланардим.
Энг зўр жангларимни мен Покистонда, Карачидаги Ашраф мактабида ўтказдим. Ашраф ва менинг бобом ҳали жуда ёшг шаолинь курашчилари бўлганларида, шимолий Хитойда бўлиб ўтган турнирларда мунтазам равишда учрашиб, иккалалари ҳам мусобақаларда фаол иштирок этарди. Вақти–соати келиб Лоуси ва Ашраф ҳаммага маълум буюк уста бўлиб етишди. Ашраф яккама-якка курашишнинг турлича техникаларини ўрганди ва такомиллаштирди, шу жумладан, маймун, илон ва аждарҳонинг жануби хитойча усулини мукаммал ўрганиб, ривожлантирди. Иккала спорт устаси бир-бирларининг профессионализмини ниҳоятда қадрлар ва эъзозлар эди. Улар бутун ҳаёти давомида бир-бирларига муносиб рақиб бўлган. Иккиси ҳам жанговар санъатни ривожлантириш ва ўқитишда зиддиятли қарашларни тарғиб қилган. Мен дунёга келгунга қадар бобом барча маҳорат сирларини ўргатишга муносиб шогирд топа олмаган бўлса, Ашраф эса ўз мактабига юзлаб болаларни, асосан, маҳаллий деҳқонларнинг фарзандларини қабул қилиб, уларга кун-фу жанговар санъати сирларини ўргатди. Гарчанд Ашрафнинг мактаби тегишли доираларда муносиб ўрин эгаллаб, машҳур ҳисобланган бўлса-да, Лоуси Ашрафнинг шогирдларига нисбатан салбий муносабатда бўлган, уларнинг хулқ-атвори ва жанг олиб бориш техникасини танқид қилган. “Жангда Ашрафнинг шогирдлари ғазабга тўлиб, ўзларини бошқара олмайди, - деб гапирарди бобом киноя билан. – Уларнинг ҳаракатида ҳақиқий гўзаллик, латофат, аниқлик ва муайянлик йўқ”.
Аммо Ашраф Лоусининг танқидий мулоҳазаларга эътибор бермасди. У шон-шуҳрат ва эришилган муваффақиятлардан қанот чиқариб, учиб юрарди. Йиллар ўтди, лекин Лоуси ҳамон шуҳрат чўққисини эгаллаш мумкин бўлган вақти-соат келишини кутиб юрарди. Узоқ кутилган фурсат етиб келди. Бобом менинг ёрдамим туфайли тарозининг оғир палласини ўзи томонга оғдирмоқчи, унинг ўқитиш методи ва техникаси Ашрафникидан устун эканлигини исботлаб бермоқчи эди.
Ашрафнинг келажаги порлоқ шогирдларидан бири Раани эди. Раани кун-фунинг асосан маймун усулидаги жангларда жуда катта муваффақиятларга эришган.
-Ашрафнинг фикрича, сен ва Раани – бир-бирларингга лойиқ рақиб эмишсизлар, - деди Лоуси бирга Покистонга жўнаганимизда.
Раанини кўриб, унинг қадди-қоматига эътибор қаратдим. У ҳам, мен сингари, қўпол ва мушаклари бўртиб чиққан эди. Мендан фарқли ўлароқ, унинг бўйи меникидан узунроқ экан. Устозларимиз тахмин қилганидек, биз турнинг финал босқичида учрашдик. Турнирда тахминан ўн бештага яқин жангчи иштирок этди.
Биринчи бўлиб аренага мен чиқдим. Трибуналарда гулдурос қарсаклар чалинди, сўнгра омма ўртага энди ким чиқар экан дегандай, жим бўлиб қолди. Лоуси Ашраф билан майдон олдида ўтирарди ва мендан кўзини узмасди. Мен ҳам жойимда рақибнинг чиқишини кутиб турардим. Бирдан томошабинлар қийқиришди, қарсак чалиб рақибимни кутиб олишди: барчанинг суюкли арзандаси Раани менинг қаршимда ўз ўрнини эгаллади. Биз ўзига хос равишда бир-биримизни қутладик: ўнг қўл мушт қилиб тугилади ва чап қўл бармоқларининг очиқ кафтига таянади. Рақибимнинг эгнида деҳқонларнинг дағал кийим-кечаги бўлиб, унинг кўриниши жуда ночор ва исқирт эди, бироқ унинг бундай кўриниши халққа ёқарди. Раани уларнинг қаҳрамони ҳисобланарди. Зал тинчланмасди, одамлар: “Раани, Раани!” деб, уни олқишларди. Мен ҳўжайинимга қарадим. Бобом тинч ва хотиржам ўз ўрнида ўтирарди. Мен учун устозимнинг хотиржамлигини кўришдан афзалроқ мадад йўқ.
Жангимизни бошқариб борадиган Денью исмли ҳакам, кўринишидан жуда ҳам кичкина одам эди. У қўлларини тепага кўтарди ва оломонни тинчлантирди. Денью Раани иккимизга жангга тайёрланишга буйруқ берди. Халқ бироз тинчланган бўлса-да, баъзилар ҳамон имо-ишора қилиб, бор будини ўртага тикарди. Денью қарсак чалди ва ҳамма диққат-эътиборини майдонга қаратди.
Раанининг зарбаларини қайтариш учун, мен йўлбарснинг жанговар ҳолатини эгалладим. Раани билан севикли усулларим – йўлбарс ва қоплон (қоплон усулидаги ҳаракат ва зарбалар гарчанд йўлбарс усулидаги куч сифатига қараганда заифроқ бўлса-да, аммо тахминан уч мартага тезроқ ва эпчилроқдир) усулларини уйғунлаштиришни режалаштирдим. Нигоҳларимиз тўқнашиб, мен аста-секинлик билан Раанига яқинлаша бошладим. У жанговар от туришининг жуда қуйи, бир қанча эгилган ҳолатини қабул қилди. У ҳамла қилишимни кутиб, елкаларини олдинга чиқарди ва танасининг оғирлигини орқага узатилган оёғига ўтказди. Унинг ҳаракатларини олдиндан билиб олиш мақсадида, авваламбор Раанинг ҳолатидаги камчилик ва нуқсонларни сезиб қолдим. Бундай нотўғри техника учун Лоуси мени ўларча қилиб дўппослаши мумкин эди. Раани қўлларини силтаб ва енгилгина сакраб, оёқлари билан шариллаган ҳаракатларни қиларди. Вақти-вақти билан усти юмшоқ, сирпанчиқ бўлмаган полни енгил-елпи муштлаб қўярди.
Биз бир-биримизга аста–секинлик билан яқинлашдик. Оломон жимликдан қотиб қолди. Нафаслари ичига тушганича, одамлар Раанининг атрофимда айланиб, ҳушёрлигимни сусайтиришга ҳаракат қилаётганини кузатиб турарди. Бирдан у чапга ёлғондакам ҳаракат қилди. Менга тушиши мумкин бўлган зарбани қайтариш мақсадида ўз ҳолатимни ўзгартиргунимча, Раани маймун усулини қўллаб, мени йиқитмоқчи бўлди. Шу зоҳотиёқ мен унинг устидан сакраб ўтдим. Аммо у чап оёғимдан тутиб олишга улгурди. Бунга жавобан, мен ўнг болдиримнинг мушакларини ишга солиб, унинг қўлига товоним билан қисқа, аммо кескин зарба бердим. Биз иккимиз ҳам полга гупиллаб йиқилдик. Трибуналар бизнинг ҳаракатларимизни яхшироқ кўриш мақсадида ўрниларидан туриб олди. Полдан сакраб туриб, мен қоплон ҳолатини қабул қилдим ва ўрнидан бир амаллаб қўзғалаётган “маймун”га қисқача, лекин шиддатли тепкилар билан ҳужум уюштирдим.
Раани унга ёғилаётган қоплон тепкиларидан ортга тисарилганча, зарбаларни моҳирлик билан қайтарарди. Ҳужумим авж олди. Ҳаммаси кўнгилдагидек кетаётган эди, аммо у майдоннинг чеккасига бориб қолди. Бир лаҳзада мен ўзимни йўқотиб қўйдим. Бошим гангиб қолди. Наҳотки у осонликча таслим бўлса? Айни ўша дақиқаларда, мен унинг оёғи майдон чизиғидан ташқарига ўтди, деб ҳисоблаганимда, Раани менга ташланиб қолди. Мен шу заҳотиёқ унинг чотига тепиб, рақибимни кутиб олдим. У менинг шундай ҳаракат қилишимни билиб, эпчиллик билан ўнг қўлимнинг енгидан тутиб олишга улгурди. Унинг алдовчи усули ажойиб эди, бироқ мен хавфни сезиб қолдим. Раанининг найрангларини ҳаракатини олдиндан билиб олишни ўрганишим учун, мен бобомдан қанчадан-қанча калтак еганман. Лоуси қайта-қайта ҳозирда Раани қўллаган усул – асосли баландликка сапчиш усулини қўллаган. Ўз вақтида унинг зарбасини қайтара олмаганим учун баданларим моматалоқ бўлиб кетган.
Рақибим кўз очиб юмгунимча, енгимдан тортиб ерга йиқитди ва оёғи билан чотимга тепди. Мен тепага учдим, оғриқ яшин ургандай, тиш-тирноғимгача етиб борди.
Бир лаҳзада ўзимга келдим ва оғриқдан чалғидим. Спираль шаклида айланиб, оёқларимда тик турдим. Трибуналар ҳайратдан қотиб қолди. Бир оёғим майдонда, иккинчиси эса – тахтасупада эди. “Маймун” яна бошқатдан мени майдон чизиғидан чиқариб юбориш мақсадида, ҳужум қилди. Мен эгилган тўсиқдан шиддат билан бир неча қадам қўйдим. Энди алдаш усулини қўллаш навбати менга келди. Мен чотимни чангалланимча, эгилиб олдим. Гўёки қаттиқ оғриқдан ўзимни қўйгани жой тополмай, у ёқдан–бу ёққа юрдим, инграганимча “ҳушимни йўқота бошладим”. Албатта, оғриқ чиндан ҳам кучли эди. Лекин кўз очиб юмгунча, “маймун” бир айланиб менга яна зарба бериш мақсадида олдимга югуриб келди. Мен яккачўпда айландим ва бир зарба билан рақибимнинг қўлини синдириб ишдан чиқардим. Бундан кейин эса қоплон усулидаги усулни қўлладим ва Раанининг бўйнига ён тарафдан бор кучим билан тепдим. Унинг кўзлари олайиб, полга қулаб тушди.
Трибуналар бир лаҳзага жим бўлиб қолди. Денью санай бошлади: “Бир... икки... уч! Аут!” Сўнг у мени жанг ғолиби деб эълон қилди. Бирдан томошабинлар томонидан қулоқни қоматга келтирувчи олқишлар ва қарсаклар кўтарилди. Мен уларнинг ҳурмат – эътиборини қозондим. Менинг зарбамдан кейин Раани ўзига келди, лекин бир неча дақиқа мобайнида гаранг бўлиб ўтирди. Унга билдирган ҳурмат ва эҳтиромни ифодаловчи ишорамни қабул қилди, аммо кўзимга тик қарашдан ўзини олиб қочди. Мен таъзим қилиш учун Лоуси ва бошқа кексалар ўтирган томонга қайрилдим. Устозим ўрнидан турганича, менга қарсак чаларди. Бу мен учун юксак мукофот эди.
Бир неча ой ўтиб, яна бир турнир ташкил қилинди. Биз Лоуси билан галдаги турнирда иштирок этиш учун Покистонга жўнадик. Бу сафар мен Раанининг амакиси Аднан билан жанг қилишга таклиф этилгандим. Кучлар тенг эмасди, биз кўп нарсада бир-биримизга мос келмасдик. Мен жуда хавотирланардим, эндиликда обрўйим хавф остида эди. Бу Лоусининг найрангларидан бири бўлиши мумкин. Балки, у менга навбатдаги сабоқни бермоқчи бўлгандир. Аднан билан бўлиб ўтадиган жангда бобом менинг ғалабага эришишимга умид қилганми ёки йўқми, мен бундан бехабар эдим. Тоғ лайлаги усули бўйича кун-фу устаси бўлган Аднан, менга қараганда, кўп афзалликларга эга бўлиб, мендан анчагина устун келарди. Биринчидан, у кўп йиллик жанговар тажрибага, иккинчидан, ажойиб техника ва қобилиятга эга.
-Бу жанг омма олдида бўлиб ўтмайди, - деди менга Лоуси.
Ёпиқ эшиклар ортида бўлиб ўтадиган ҳар қандай жанг – бу жуда катта пул дегани. Одамлар катта пулларни ўртага тикканида, бунга ҳукумат аъзолари ҳам бош қўшган бўлади.
Аднаннинг кўриниши жияни Рааниники сингари, жуда содда, гўлроқ эди. Нигоҳларимиз тўқнашганда, рақибимнинг шамолдан ёрилиб кетган юзи менга қатъий, дадил ва ёқимсиз кўринди.
Йўлбарс сифатида, мен Аднан билан кучли ҳужум қилувчи усулда жанг олиб боришим керак эди. Шу билан бирга тўғридан– тўғри контакт қилишдан қочиш мақсадида, рақиб лайлак услубини танлашини тушунардим. У алдаб ўтувчи ҳаракатлар қилади, чап бериб ўзини четга олади ва мендан қочади, сўнгра ўзининг шоҳона зарбасини беради. Қисқача қилиб айтганда, бу ерда мен учун тайёрланган нохушликлар керагидан анчагина ортиқ эди. Мен тинмай машқ қилардим, йўлбарс ва лайлакнинг аралаш усулларини қўллаш маҳоратини оширишга ҳаракат қилардим. Менга шу вақтгача ушбу усулда қарама-қарши курашувчи жангчиларни кўриш насиб этмаган. Мана энди бундай жангнинг нафақат гувоҳи, балки тўғридан-тўғри қатнашчисиман.
Барча тахминларим тўғри бўлиб чиқди. Мен тинмай Аднанни қувиб юрдим, у эса менинг “йўлбарс” зарбаларимга ва “ўткир панжаларим”га осонгина чап бериб, ҳавода учиб юрарди. Менинг зарбаларим Аднанникига қараганда анчагина кучли эди, аммо рақибни аниқ нишонга ололмасдим. Танлаган тактикам менга панд берди, шунинг учун жанг бориши жараёнида ҳужумни бошқача тарзда уюштирмоқчи бўлдим. Иккиланишимни сезиб қолган Аднан таваккал қилди. Менинг зарбамга моҳирона чап бериб, “лайлакнинг қанотлари”дан фойдаланди ва учиб келиб, кўзларимни нишонга олиб, тепди. Бир лаҳзага кўзларим кўрмай, вазиятни идора қилолмай қолдим.
Узун ва орриқ “лайлак” бундан фойдаланди. Аднан полда ётганича, қўлларига тиралди, бир оёғини букиб тиззалади, иккинчи оёғи билан супириб ташловчи ҳаракат ёрдамида оёқларимга тепиб мени йиқитди. Оёқларим унинг кўкрагидан тепага кўтарилди, сўнгра Аднан бутун оғирлиги билан устимга ташланди. Мен полга елка ва белларим билан гупиллаб ётиб қолдим. Бир неча сониялардан кейин Лоуси жойидан кўтарилиб, майдон олдида турганини кўрдим. Устозимнинг обрўсини тўкишга ҳаққим йўқ.
Бир лаҳзада оёққа туриб, ҳимоя қилувчи ҳолатни қабул қилдим, аммо бефойда. Аднан яна ҳужум қилди.Нафасимни ростлаб олиш учун бир сония ҳам вақт бермай, “лайлак” бошимга қарата кетма-кет зарба уюштирди. У менинг атрофимда айланиб, учиб юргунга қадар, бор кучим билан мувозанатни сақлаб қолишга интилдим. “Лайлак”нинг зарбаларидан бошим қаттиқ айланарди. Тўсатдан жаҳлим чиқиб, қониб қайнаб кетди. Аднан яна бир бор менга яқинлашганда, бирдан ўнг қўлим билан унинг чап билагини ушлаб олдиб, қаттиқ сиқдим. Аднан учун бундай усулни қўллашим кутилмаган тасодиф бўлди. У оғриқдан ингради ва бошқа қўлини бўшатишга шошилди. Мен отнинг максимал қуйи ҳолатини қабул қилдим ва “лайлак”нинг қўлини қайириб орқасига тирадим. Шу билан бир қаторда унинг орқалаб тепган зарбасини қайтардим. Рақибимнинг қўлларини янада кучлироқ елкасига қисиб, уни таслим бўлишга мажбур қилдим. Аднан даҳшатли инграшдан сўнг оғриқни енгмоқчи бўлиб, тиззалади. У мардларча ўзини тутишга ва чидашга ҳаракат қилди. Аммо кейин додлади:
-Таслим бўлдим! Енгилдим!
Жанг тугагач, мен бобом билан учрашдим, у мени қутлади. Устознинг кўзларида шўх, муғомбирона учқун чақнади. Бундай учқунни олдин ҳеч кўрмаганман. У чопонининг чўнтагларини шаппатлади. Менга маълум бўлишича, битта ғалабам бобомга бир йиллик даромад пулини етказибди. Мени ўртага қўйиб пул тикар экан, бобом ҳеч қачон уятга қолмаслигини ўшанда тушундим.
