21 - боб
Бунга ўхшаш драматик саҳналар кўп бўлган. Бунинг устига, ҳар сафар ўзимни янада ваҳшийларча тутардим. Аминни ҳам ҳамма нарса учун жавоб бериш вақти-соати келишини тушунардим. Бирор кун ёлланган қотил уни ахтариб топиб, ўзининг қора ишини амалга оширади. Шунингдек, агар КФХФ бўш вақтимда нима билан шуғулланаётганимдан хабар топса, жиддий суҳбат бўлишига ишончим комил. Буни олдини олишнинг ягона усули – мен калтаклаган одамларни қўрқитиб қўйиш ёки мен тўғримда бирор нима айтолмаслиги учун уларни майиб қилиб қўйиш.
Ота-онамга келсак, улар ҳар доимгидек ҳамма нарсадан бехабар, қолаверса, шахсий ҳаётим уларни асло қизиқтирмасди. Улар бирор марта ҳам Айяни эсламаганлиги мени ажаблантирарди. Гўёки у ҳаётимда умуман бўлмагандай. Шундай бўлса-да, ҳар доим Лондонга иш билан келганимда, албатта уларни ҳолидан хабар олардим ва имкон қадар уларнинг ҳаёт тарзини яхшилашга интилардим. Бир куни онам отамни даволатиш имкони туғилганини айтиб қолди. Даволаш курси жуда қиммат экан.
-Тўғри, бундай катта пулимиз йўқ, - деди онам. – Швейцарияда операциядан олдин беморни теширишнинг ўзига ўттиз минг фунт керак бўлар экан. Отанг билан маслаҳатлашиб кўрдик, агар сен ёрдам қилсанг...
Мен отамга қарадим. Узоқ йиллар мобайнида биринчи бор отамнинг кўзларида умид учкунини кўрдим. Отам ийманибгина жилмайди. Менга яхшигина пул тўлашарди, аммо мен ҳаммасини ўзимга ишлатганман. Ҳозирги вақтда на банк ҳисобимда, на қўлимда нақд пул бор эди.
-Хўп, нима қилиш мумкинлигини кечқурун гаплашамиз, - дедим ота-онамга.
Кипрга келганимдан кейин, биринчи навбатда отам учун пул топиш билан шуғулландим. Аминга мурожаат қилиб, ундан пул олишим мумкин эди, аммо бировдан қарздор бўлишни истамайман. Ўша вақтга келиб одамларга нисбатан иззат-ҳурматни йўқотгандим. Аминга хизмат қилар эканман, мен бераҳм солиқ йиғувчиси ва ҳақиқий талончига айланиб қолдим. Бутун диққат-эътиборимни пул топишга қаратдим. Отамни оёққа тургизиш учун албатта пул топишим керак. Буни амалга ошириш осон бўлмайди. Мен Никосида кўп бойваччаларни биламан, шунинг учун ҳам қурбонни топиш ҳеч қандай муаммо туғдирмайди.
Аммо барибир бир қарорга келиш керак. Қандайдир маълум чегарани босиб ўтиш лозим. Мен бир қарорга келдим. У ерда ҳар томонлама ярамас, жазо олишга лойиқ бир йигит бор эди. Бир куни кечқурун унинг дала ҳовлисига бордим. Қанча пул топган бўлсам, ҳаммасини олдим. Менга кимки тўсқинлик қилган бўлса, омон қолмади. Мен ваҳшийлик қилмоқчи эмасдим, аммо шундай қилишга мажбур бўлдим. Муштлашиш, ўзим кабиларга озор бериш мен учун қўшимча мукофот сингари эди. Мен ғолиб келишимни тасдиқлашга такрор–такрор ҳаракат қилардим. Шаҳарга қайтгач, беш юлдузли меҳмонхоналардан бирига боришга қатъий қарор қилдим.
-Менга беш юз еттинчи хонанинг калитини беринг, - дедим каттазанглик билан деворда осилган калитларга қараб. Меҳмонхона хизматкори менга калитни узатди.
-Яхши дам олинг, жаноб.
Унга бир жилмайиб қўйиб, лифт томонга йўл олдим ва осонгина бешинчи қаватга кўтарилдим. “Ҳаммаси осон ва қулай”, - деб ўйладим. Хонага киргач, яшикларни титиб, излаган нарсамни топиб олдим. Меҳмонхонада яшовчи одамлар ким бўлишидан қатъий назар, уларни мақсади битта: пулларни кўкка совуриш. Мен барча пулларни олиб, бошқа меҳмонхонага йўл олдим. Хуллас, осонликча бойиб кетиш усулини ўйлаб топдим.
Тез орада мен бир қарашданоқ девордаги калитларнинг жойлашиш қаторини эслаб қолишни ўргандим, қолаверса, қандай калитлар ёнма-ён жойлашишига эътибор берардим. Кейин ўзимга керак бўлган хона калитини олардим. Бир хонани “овлаб бўлгач”, болахона орқали иккинчи хонага ўтиб, ундаги пул, қимматбахо нарсаларни осонликча ўмариб чиқардим. Албатта, ҳозирда хонада яшовчилар бор-йўқлигини ҳисобини олардим. Мен болахонадаги катта ойнали эшикларни суриб, тинчгина хонага кириб борардим. Кунларнинг бирида навбатдаги хонани ўмариб бўлгач, ҳушёр бўлиб турдим: коридордаги жимликни кимнингдир овози ва қулфдаги калитнинг буралиши бузди. Парданинг орқасига беркиниб, нафасимни ютиб турдим. Ёшгина йигит билан қиз кириб келди. Мен шу ердалигимни сезишмади. Улар ойнага яқинлашса, нима қиламан? Оғзимда мен яна таниш бўлган металл таъмини сездим. Ёшлар ҳеч қандай хавф-хатар сезмай, айшу ишрат қилишарди. Уларнинг бор-будларини мен аллақачон ўмариб бўлгандим, шунинг учун уларни майиб қилишнинг ҳеч қандай зарурати йўқ. Мен секингина болахонага чиқдим. Ойнали эшикни ортимдан астагина ёпдим-да, пастки қаватнинг болахонасига тушдим. Бир кечанинг ўзида отамни операция қилиш учун анчагина пул тўпладим.
Бир неча кун ўтгач, мен ота-онамни Никоси аэропортида кутиб олиб, уларга зарур бўлган пулни ортиғи билан бердим. Ота-онам ҳайратдан қотиб қолишди: энди отам бемалол операциядан олдинги муолажалардан ўтиши мумкин. Улар квартирамда бирозгина дам олишди ва имкон қадар тезроқ Лондонга учиб кетиш учун яна аэропортга жўнашди.
Ота-онамни аэропортга кузатиб қўйгач, Лимассолга йўл олдим. У ерда икки дўстим билан учрашмоқчи эдик. Иссиқ кечалардан бири эди. Шаҳар шодон курортчилар, ишбилармон кишиларга тўлган пайт. Улар ўз кўчмас мулкларини таймшер* шартларига биноан арендага топширарди. Бир пиёла қаҳва устида суҳбат қуриб ўтирарканмиз, ўз ишимиз ҳақида гапирардик ва ён-атрофга қарардик. Бир неча вақтдан кейин бир гуруҳ инглизлар пайдо бўлишди. Улар биздан унча узоқ бўлмаган жойда ёғочдан ясалган хочни ўрнатиб қўйди.
-Э-э-э, фақат масиҳийлар эмас... – деб гапни чўзди Канададан келган дўстим Кевин.
Масиҳийлар гитаралар жўрлигида қўшиқлар куйлай бошлади, Кевин бўлса уларни калака қилди.
-Масиҳий машшоқлар! Ишқибозлар – улар Африкада ҳам ишқибозлигича қолади.
Мен ҳам дўстларимга қўшилиб уларнинг устидан кулдим, аммо захархандалик билан эмас. Чунки ҳеч қачон масиҳийларга дуч келмаганман; қолаверса, уларни ҳам мен билан ишлари йўқ. Қўшиқ куйлаб бўлшач, инглизлардан биттаси ваъз ўқий бошлади. Унинг овози жарангдор ва қатъий эди. У кулги, киноя ва калака қилишларга эътибор бермай, гапини давом эттираверди. Қўлида бир шиша вино кўтарганича бақирарди:
-Ким шу бир шиша винони олмоқчи? – Бундай одамлар топилмади. – Келинглар, текинга бериб юбораман, пул олмайман. Ахир, бу жуда яхши вино–ку! Буни мен сизга совға сифатида бераман.
-Тентак! – деди Кевин.
-Қани хоҳловчилар борми? Олдимга келинг, совғани қабул қилинг!
Воиз жуда ғалати, кулгули одам экан. Қандай вино – мен усиз ҳам бир пиёла қаҳва билан хурсанд бўлиб ўтирибман. Кевин ўзининг қандайдир дўстлари билан учрашиш учун клубга кетишга отланди. Ростини айтсам, Кевиннинг дўстларини асло ёқтирмасдим. Такаббур мақтанчоқлар, улар ишларидан ташқари бошқа ҳеч нарса ҳақида гаплашолмасди.
-Дўстим, кетавер. Мен сал кейинроқ орқангдан бораман, - дедим Кевинга.
Воиз ҳали ҳам оломонга ўша бир шиша винони тавсия қиларди. Кўринишидан бу одамнинг ёши мен билан тенгга ўхшайди, сочлари узун, елкасигача тушган. Унинг эгнида футболка ва бермудлар бор эди. “Талаба бўлса керак...”, - деб ўйладим. Ваниҳоят, унинг олдига қўрқа-писа ўрта ёшдаги аёл чиқди.
-Мен оламан винони... – деди у.
Бекорчилар оғзиларини очиб қолди. Воиз совғани аёлга топширди.
-Марҳамат, марҳамат олинг! Ҳеч қандай шартсиз! Ахир бу совға... – такрорлади йигит. – Қани келинг, ўртага чиқинг ва совғани қабул қилинг.
Жасур аёл ўртага чиқиб совғани қабул қилди ва яна оломон орасидан ўз жойини эгаллади. Воиз эса ўз ваъзининг асл моҳиятига етиб келди.
-Худди шундай тарзда Исо Масиҳ ҳам нажот инъом этади, - деди воиз. – Исо ҳаммани севади, У нажот инъоми учун ҳеч қандай тўлов сўрамайди. Биз учун энг муҳими – унинг инъомини қабул қилишимиз. Худо бизни бирор нима қилишга мажбур этмайди. У Ўз инъомини тавсия қилади, ўртага чиқиб совғани олиш ёки олмасликни биз ўзимиз ҳал этишимиз керак.
Шу пайт мен мактабдаги ўқитувчим Сайзер ва у “нажот” сўзини талқин қилганини эсладим. Унинг айтишича, нажот бериш ёки қутқариш – бу кечириш ва ҳаммасини бошидан бошлаш дегани, яъни Худо олдида покланиш дегани. “У мени энг қаттиқ чўтка билан қиришига тўғри келади”, деб ўйладим ғамгинлик билан.
Одамлар тарқала бошлаганларида, масиҳийлар ҳам ўз ашқол-дашқолларини йиғиштира бошлади. Қайсидир лаҳзада воизнинг кўзлари меники билан тўқнашди ва у ёнимга келди.
-Мумкинми? – сўради у.
-Албатта.
У тузуккина йигитга ўхшади, менда қандай иши бор эканлигини билишга ошиқдим. У ўзини Мартин деб таништирди. Биз иккимиз узоқ суҳбатлашдик, асосан, унинг гуруҳи нималар билан шуғулланиши ҳақида. Лимассолга келишганига бир неча ҳафта бўлибди. Улар маҳаллий масиҳий жамоатида икки ойча ишлашни режалаштирган экан. Бу худуд менга яхши таниш бўлгани учун Мартинга бир нечта фойдали маслаҳатлар бердим. Унга бошимга тушган савдолар, бу ерларга қандай келиб қолганлигим, ҳозирда Кипрда нима қилаётганим ҳақида қисқача сўзлаб бердим.
-Сиз Майкл Райт билан танишишингиз керак, - деди Мартин. – У ажойиб йигит. Майкл Шимолий Ирландиядан келган, ҳозирда шу ерда истиқомат қилади. Учрашсангиз, жуда яхши бўларди.
Бу Мартинда қандайдир ўзгача, ажойиб ҳислат бор эди... У меҳрибон ва жуда эътиборли. У ўзи, жамоат ва Худо ҳақида гапирарди. Аммо мен унинг ҳаракатлари маъносини тушунмасдим. Аслида у ҳеч нарсани беркитмасди, гаплари самимий эди. Майк ҳар бир кимса Исо ҳақида тушунчага эга бўлиши, шунингдек Исо одамларни севишини билишини хоҳлашини гапирди. Унинг диний дунёқараши мени асло қизиқтиргани йўқ, аммо Мартин инсон сифатида олийжаноб эди. Эҳтимол, у одамларга ёрдам беришга интилар. Бундайларни бошқа одамлар билан янглиштириб бўлмайди. Унинг дўстлари ўрнидан туришаётганда, Мартин улар билан кетишга тараддуд кўрди. Уларнинг компаниясида яхши ўтирдим ва хайрлашиш мақсадида унга қўл узатдим. Мартин бирозгина иккиланиб турди ва деди:
-Биласизми, биз квартирамизга кетмоқчи эдик. Биз билан борсангиз, яхши бўларди. Ҳозир кечки овқат ҳам тайёр бўлиб қолгандир...
Тўғрисини айтганда, ўзимни йўқотиб қўйдим. Мени камчилик меҳмонга таклиф қиларди. Нима қилсам экан, деб бош қотирдим, аммо барибир Мартиннинг таклифини қабул қилдим. Мендан нима кетди, бир бориб кўрай-чи, мабодо бирор нима ёқмаса ўзларидан кўришсин.
Уларнинг ижара олган квартираси кўплаб меҳнат таътилдагиларни ижарага олаётган квартирасидан фарқ қилмасди. Лимассолга бундай ижарачилар ҳар йили сувдай оқиб келишарди. Мартин мени дўстларига таништирди. Бу ёш йигит-қизлар ниҳоятда очиқ кўнгил, меҳмондўст экан. Улар ҳадеб ортиқча саволлар бермасликлари менга жуда ёқди. Биз кечки овқатга ўтирдик, кейин турли мавзуда дилдан суҳбатлашдик. Улардаги одамни ўзига тортувчи хислатлари мени ром қилди. Йигитлардан баъзи бирлари суҳбат жараёнида бир неча бор Майкл Райтнинг исмини тилга олди.
-Бизнинг жамоатимизга келинг, - деб таклиф қилишди улар мени. – У ерда Майкл билан танишиб оласиз.
Мен албатта ўйлаб кўришни ваъда бердим. Уларни тарк этар эканман, оғзим қулоғимда эди. Қачондир албатта бу ерга қайтиб келишим мумкинлиги ҳақида ўйладим. Энди эса тезроқ Кевиннинг олдига шошилишим керак. Клубда мени муҳим ишлар кутарди.
Лекин барибир уларнинг жамоатига боролмадим. Бир неча кундан кейин кўчада кетаётганимда, бирдан олдимда полиция машинаси тўхтади. Машинадан икки офицер тушиб келди. Улар жетонларини кўрсатди.
-Машинага ўтир! - деб буйруқ берди полициячилардан бири.
Мен уни буралатиб сўкдим.
- Менга ҳеч кимнинг қўл теккизишга ҳаққи йўқ, - дедим унга ўз дипломатик гувоҳномамни кўрсатиб.
Шунда офицер наганини чиқарди. Мен унга қарадим ва кулиб юбордим. Ҳеч нарсага ярамайдиган ўйинчоқ билан мени қўрқитмоқчи бўлди, шекилли.
-Хўп, агарда сизларга бу спектакль ёқадиган бўлса, - дедим мен киноя билан. - Мени маҳкамангизга олиб боринг, у ерда мени қандай қилиб чиқариб юборишларига ўзингиз гувоҳ бўласиз.
Мен улардан қўрқиб кетмадим, аксинча, уларни аврамоқчи бўлдим. Шу куни кечқурун мен бўш эдим.
