27 - боб
Бирданига ўзимни полиздаги қўриқчига ўхшатдим. Кўринишим қилган жиноятларимдан яққол гувоҳлик бериб турарди. Бу художўй инсонга мендан нима керак бўлиб қолди экан? Янада кўпроқ ўйланиб, ўзимдан жуда нафратланиб кетдим. Эндигина ўрнимдан туриб, сассиқ катагимга жўнамоқчи бўлганимда, эшик очилиб инландиялик кириб келганига кўзим тушди: бўйлари баланд, соқол қўйган одам тўғридан–тўғри менга қараб келарди. “Бу қандай аҳмоқ бўлди!” – деб ўйладим, унинг тиржайганини кўриб. Эгнида енги калта, аммо шимнинг устига туширилган ва дазмол босилмаган ғижим кўйлак эди.
-Тони! – деди у шимолий Ирландия акценти билан. Майк олдингидай тиржайганича, менга қўлини узатди.
– Сиз билан танишганимдан бениҳоят хурсандман. Учрашишга рози бўлганингиз учун ташаккур. Сиз ҳақингизда яхши гапларни жуда кўп эшитганман.
Мен ҳайрон бўлиб, унга қўл узатдим. У қўлимни маҳкам қисди ва елкамни қоқди. Илиқ салом-алик мени янада ҳушёр туришга мажбур қилди. Менда одатдаги ғазаб ёниб келаётганини ҳис қилдим.
Майкл илжайганича, қаршимга ўтирди. Машаққатли ҳолатимни гўёки тушунгандай эди.
-Тони, бу ерда дўст сифатидаман, - деди у. – Мен сизга ҳозир ваъз ўқимоқчи эмасман...
Мен унга нафрат билан қарадим.
– Мени бу ерга Исо Масиҳнинг севгиси етаклаб келди, - гапини давом эттирди Майкл. – Жамоатимизда ҳамма сизни қўллаб-қувватлаш мақсадида, сиз учун ибодат қилмоқда.
Ҳозиргача бирор зот мен билан бу мавзуда суҳбатлашмаган. Нима дейишни билмасдим, аммо унга ишона олмаётганимни ҳис қилардим. Қаҳр-ғазаб ичимни ёндира бошлади. Бироз жим ўтирдик, ҳаёлларим алғов-далғов бўлиб кетди. Бу йигит ўзини қаерга уряпти? Унга нима керак экан?
Ёнимизда ўтирган ёшгина грек маҳбус ота-онаси билан хайрлашарди. Унинг онаси йиғлаганча ўғлини бағрига босди, сўнг кўз ёшларини артиб, чиқиб кетди. Ота-онам икки дунёда мени кўриш учун бу сассиқ ахлатхонага келмаган бўларди! Ҳа айтганчалик, улар ҳозир қамоқхонада эканлигимдан хабардормикан? Шунда ҳаёлимга ақл бовар қилмайдиган фикрлар жўшиб келди. Майкл нима деяётганини асло тушунмасдим. Ҳар ҳолда бу одам мени кўриш учун дунёнинг чеккасига келишдан эринмабди. Эҳтимол, унга озгина ён бериш керакмикан? Агар у аччиғимни чиқарадиган бўлса, сочидан ушлаб, бошини столга ураман.
Мен Майклнинг гапиришини эшитиб турсам-да, саволларига жавоб бермасдим, ҳаттоки юзига ҳам қарашни истамасдим.
-Тони, ёнингизга яна бир бор келмоқчиман. Балки кейинги ҳафтада келарман? Нима дейсиз? – Нима дейишни билмай, ижобий жавоб тариқасида бошимни силкитдим. – Тони, Раббий сизни марҳаматласин. Тез орада яна бир бор дийдор кўришишга умид қиламан.
Ўрнимдан туриб, унинг кетидан қараб қолдим.
“Тентак”, - деб ўйлаб, ичимда ўз ҳаётимни қарғадим.
Бироқ кейинги пайшанба куни Майклни қабул қилишга розилик билдирдим. Учинчи ва тўртинчи ҳафтанинг пайшанба кунида унинг девона жилмайишини интизорлик билан кутаётганимни тушундим. У мен учун ташқи дунёнинг ойнаси эди. Майкл мен билан турли нарсалар ҳақида гаплашарди: кечки салқинда ўтириб, тарвуз ейиш нақадар лаззатли экани, Никосиида очилган биринчи “Дэйри куин”* ҳақида ва ҳоказолар...
-Эҳ-ҳа, гамбургерлар, гамбургерлар! Буларнинг бўлиб ўтгани қачон эди–ку... – жилмайдим мен.
-Бу ерда грекларнинг кофесига ҳеч ўргана олмаяпман, - кулиб юборди Майкл. – Мен бундай кофедан жинни бўлиб қоламан! Бироқ менга қишлоқнинг кичкина кафелари жуда ёқади – уларни бу ерда “kafeneions” деб аташади, шундайми? Маҳаллий қариялар ниҳоятда хушмуомала. Мен уларга “Эзгу уруғ” календарини тарқатдим. – Шундай сўзлар билан чўнтагидан календарни бирини олди. – Қаранг, ҳар бир кун учун ажойиб суръат ва Инжилдан олинган оятлар. – Майкл менга бир жуфт оятни ўқиб берди.
Янгиликлар ва Майклнинг ҳикояларини тинглар эканман, озодликда бўлиш қандай яхшилигини ўйлай бошладим. Майкл “озодлик” сўзини жуда кўп қайтарарди, аммо бунинг қамоқхона ва камераларга ҳеч қандай алоқаси йўқ эди. У “Масиҳдаги озодлик” ҳақида гапирарди. Мен бу ҳақида сўрамасдим, у эса ўз навбатида ваъз ўқимаслиги ҳақидаги ваъдасида турарди. Суҳбат жараёнида гапга Раббий унинг ўтган ҳафта ҳаётида нималар қилганини қўшиб юборарди. Унинг жамоатида қандай воқеалар рўй бергани, Троодос тоғида ташкил этилган ёшлар лагери ҳақида катта қизиқиш билан ҳикоя қиларди. Майклнинг узундан–узун ҳакояларини тинглаб ўтиришга мажбур эдим. Аслини олганда, бошқа одамларнинг қандай яшаётганлиги ҳақидаги ҳикояларни тинглаш менга ёқарди. Айнан шу тарзда реал ҳаёт билан алоқа узмаслигим ва бундай ҳаётга мен яна қайтишим мумкинлигига ишонишимга Майкл ёрдам берарди.
Майкл мени нафақат ўз ташрифи билан қўллаб-қувватларди, балки ҳафтада бир марта менга хат ёзарди, шунингдек, ўз имондошлари мактубларини ҳам йўлларди. Мен хатларни диққат билан ўқиб чиқардим. Кейинроқ Майкл ҳар хил китоблар жўната бошлади. Аввал китоблар нима ҳақидалиги мени қизиқтирмасди, уларни фақат ўқиш билан кифояланардим. Қамоқхонада маҳбуслар ўқийдиган кўп китоб ва журналлар порнографияга бағишланган бўларди. Мен эса жиддий, бошқача китоб ўқигим келарди.
Сўнгги олти ой давомида баъзи кунларни инобатга олмаганда, Майкл мени ҳар пайшанба келиб кўрарди. Хайрлашишдан олдин ҳар сафар ибодат қиларди. “Ғирт тентак, ҳа-ҳа, тентакнинг ўзгинаси, - деб ўйлардим, - аҳмоққа ўхшаб кўзини юмиб, алланималарни гапиради, гўёки Худо чиндан ҳам уни эшитаётгандай”.
Майкл пайшанба куни учрашувга келолмаса, албатта ўзининг ўрнига бошқа одамни юборарди. Бир куни меҳрибон бувижон Валери келибди. Унинг жасурлигига қойил қолдим. Шундай сассиқ аҳлатхонага жирканмай келишга ҳамма ҳам журъат этавермайди! Аммо Валери бувини ҳам Майклни етаклаган Масиҳ севгиси бошқариб келарди. Кампирнинг мулойим, оналик панд-насиҳатлари менга катта хузур-ҳаловат бахш этди. Кейинги сафар Майкл ўзининг ўрнига Ричард Ноксни юборибди. Ричард билан олдинроқ хат орқали танишгандим. У кўнгли очиқ, меҳрибон инсон. Узоқ йиллар Ливаннинг пойтахти Бейрутда миссионерлик вазифасини бажариб келган. Шунинг учун ҳам Яқин Шарқ ҳодисалари ҳақида суҳбатлашсак, тушунчаларимиз мос келмасди. Унинг ҳикоя қилганлари, Ливанда танқўриқчиси бўлиб ишлаганимда эслаб қолганларимга асло ўхшамасди. Унинг жасурлигини ҳурмат қилардим, ахир, европаликнинг Яқин Шарқда яшаши осонмас, айниқса хотин ва бола-чақалари билан. Аммо Ричард Майкл сингари ҳеч нарсага эътибор қилмай, одамларга ёрдам беришга интиларди. Иккаласининг айтишича, Худонинг севгиси туфайли.
Авваллари бунинг нималигини тушунмасдим, бироқ у ёки бу тарзда Майкл ва унинг дўстларини гапларига қулоқ тута бошладим. Улар олдинги ошна-оғайнилоримга ўхшамасди. Улар чиндан ҳам мен билан қизиқиб қолишди, лекин нима учунлигини тушунмасдим. Умуман нотаниш одамлар сенга нисбатан қандай қилиб меҳрибонлик қилиши ва дўст тутиниши мумкин, айниқса уларни диққат-эътиборига арзимас одам бўлсанг. Мен чиндан ҳам улар билан учрашувни ва улардан келадиган хатларни интизорлик билан кутардим.
Бироқ fylakiда ўтказилган олти ой менга ҳеч кимга ишонмасликни ва доимо огоҳ бўлишни ўргатди. Мана ҳозир ҳам янги дўстларимга қарам бўлишни хоҳламасдим. Булар ҳақида қанча кўп ўйласам, шунча кўп улардан гумонсирардим. Пайшанба кунларининг бирида, эрталаб, 3 май 1990 йили, ўрнимда ётиб, Майкл ҳақида ўйлардим. Унга нисбатан ёмон ҳаёллар билан уйғондим. У мендан нима хоҳлайди? Аслида мақсади нима? Майкл жўнатган китоблар полда тахланиб ётарди. Яқиндагина у менга Муқаддас Китобни совға қилди. Икки-уч қаторини ўқиб кўргандим, ёқмади. Майкл онгимни заҳарламоқчи. Шу билан ҳаммаси тамом. Қолаверса, у мени ўзининг ғалати сектасига аъзо қилиб олмоқчи. Айёрлик билан мени бошқа йўлга солишга нима ҳаққи бор?! Озодлик ҳақида суҳбат ва эркин ҳаёт тўғрисидаги ҳикоялар билан мени калака қилишга ким ижозат берди? Шунда, қамоқхонага тушишимдан бир ҳафта олдин бирдан унинг исмини эшитганимни эсладим. Энди эса қамоқхонада у устимдан кулаяпти. Ким бўлди ўзи у? Учрашувларга чек қўйиш керак. Мени калака қилишлари жонимга тегди. Бўлди, бас!
Эрта саҳардан шундай ўй-фикрлар билан бошим қотди. Бугун мен Майкл билан гаплашиб олишим керак. Агарда бугуноқ аслида мендан нима хоҳлашини очиқ-ойдин айтмаса, уни ўз ўрнига ўтқизиб қўйишимга тўғри келади.
Тушлик тугагач, учрашув хонасига бордим. Шу вақтга келиб ғазабдан бўғила бошладим. Стол ёнида ўтириб, Майклнинг келишини кутардим. Ғазабдан ичим ёниб, қоним қайнарди. Маҳбус-грекларни кўргани келган қариндош-уруғларининг ғовур-ғувури ёқмасди. Аммо бугун диққат-эътиборимни Майклга нисбатан жўшиб турган қаҳр-ғазабга қаратдим. У қаерда қолди экан? Нега кеч қолаяпти? Ҳаттоки ҳозир ҳам мени калака қилаяпти, шундайми?
Мана эшик очилиб, Майкл кириб келди. Юзида яна тентакона табассум, оғзи қулоғида. Ўзимни ўлжасини кутиб, буралиб ётган заҳарли илондай ҳис қилардим. Ҳа, мана ўлжам етиб келди, илон ўз ўлжасини яшин тезлигидай нишонга олгани сингари, мен ҳам ўлжамни мағлубиятга учратаман. Ичимда уни қарғай бошладим. Майкл ўтириш учун стулни ўзи томон тортар экан, кайфиятим ёмонлигини дарров сезди. Унинг юзидаги табассумдан аломат ҳам қолмади, у жиддийлашди. Кўзлари кўзимга тушди.
-Тони, нима бўлди? Нима юз берди, Тони? – сўради қалтироқ овозда.
-Майкл, нега бу ерга келяпсан? – душманларча сўрадим. – Мендан нима керак?
Майкл хотиржамгина қараб турарди. Шу дақиқада чиндан ҳам тумшуғига тушургим келди.
-Тони, мен бу ерга Исони деб келяпман, - деб, жим бўлиб қолди. Қўлимни чўзиб, ҳиқилдоғидан ушласам-да, яхшилаб башарасини столга ишқасам. – Тони, Исо сени яхши кўради.
Мен ўзимга лаънат ўқидим, Майкл қўрқоқлардан эмас экан.
-Ўйлашимча, мен орқали Худо сенга мурожаат қилишни хоҳлайди.
“Етиб келдик, - деб ўйладим. – Мана шу онгни заҳарлаш деб аталадими”.
-Ёнингга Унинг одамларга бўлган севгисини кўрсатиш учун келяпман. – Майкл кўзларимга қараб турарди. – Ҳозир жазо ўтаётган қамоқхонадан Исо сени чиқаришга қодир, - деди у.
Айнан мана шу юрагимни эзарди! Мен қамоқхонада ўтирган бир вақтда, қандай қилиб озодлигим ҳақида гапира олади? Унга гапириш осон; хоҳлаган пайтда ўрнидан туриб, қамоқхонадан бемалол чиқиб кетади.
-И-и, шундайми? Майкл, бўлақол! – деб бақирдим. – Бу ердан Исо қандай қилиб олиб чиқиши тўғрисида сўзла. Сенингча, У қандай қилиб мени озодликка чиқаради? Аслида мавжуд бўлмаган Худо ҳақида қандай гапироласан? Ўзинг бирор марта бўлса ҳам Исони учратганмисан ёки кўрганмисан?
Майклга қўпол ва нафрат билан гапириб, саволларга кўмиб ташладим, аммо Майкл пинагини ҳам бузмади. У ҳеч нимадан қўрқмасди. Нега туриб кетмаяпти? Нега мендан юз ўгирмаяпти? У ҳаттоки қўрқмайди ҳам! Мен осонликча уни ўлдириб қўйишимни билади–ку. У бирин-кетин саволларимга жавоб бера бошлади. Унга қўл кўтаришга журъат этолмадим.
-Йўқ, Тони, - деди у ишонч билан. – Сен ноҳақсан, мен Исони учратганман.
Мен унинг гапларига ишонқирамай тикилиб турардим, аммо у вазминлик билан яна гапира бошлади.
-Тони, Исо Масиҳ ҳақидаги ҳақиқатни менга болалигимда ота-онам сўзлаб беришган, - деди. – Мен жамоат қошидаги ёшлар клубига боришни бошлаганимда, Худонинг Ўғли Исо ҳақида янада кўп нарсаларни билиб олдим, - деб гапини давом эттирди Майкл. – Муқаддас Китобда айтилишича, агар дилинг ва тилинг билан Исо Масиҳни Раббий сифатида тан олиб, тавба қилсанг, чин юракдан Худо Уни ўликлар орасидан тирилтирганига ишонсанг, албатта нажот топасан. Ҳозирда айнан шу билан ҳозирда шуғулланаяпман. Исо мен учун Ўз жонини берган, деб ҳисоблайман.
-Қандай қилиб? – Майклнинг гапини бўлдим.
-Мен гуноҳкор эдим. Шунинг учун ўлишим керак эди. Бироқ Исо Масиҳ менинг ўрнимга Ўзи хочда ўлишни раво кўрди ва Ўзининг қони эвазига гуноҳларимни ювди. Зеро мен Худонинг севгисини билиб, нажот топишим учун У Ўзини қурбон қилди.
Мен Майклни калака қилиб, кулиб юбордим:
-Нималар деяпсан ўзи? Сен ахир, ёш бола эдинг–ку! Ўлишинг кераклиги ҳақида қандай қилиб ўйлашинг мумкин? Гаров ўйнаб айтаманки, ўшанда ҳеч қандай ёмон иш қилмагансан ва гуноҳга ботмагансан.
Майкл жиддийлашди:
-Муқаддас Китобда айтилишича, ҳаммамиз гуноҳкормиз ва Парвардигорнинг шон-шуҳратидан маҳрум этилганмиз. Ҳа-ҳа, Тони, ҳаммамиз гуноҳкормиз, шу жумладан, мен ва сен ҳам гуноҳкормиз. Аммо бизда яхшилик ёки ёмонликни танлаш имкониятимиз бор. Биз бола бўлсак ҳам Худонинг иродасини бажармаймиз. Ёмонлик қилаётганинг ва гуноҳга ботаётганингни жуда ҳам яхши тушунасан. Мен ҳам ёмонлик қилиб, гуноҳга ботаётганимни яхши биламан...
-Хўп, шундай экан, нима бўлибди? Бўлақол, Майкл, айт! – дедим қўполлик билан.
Майкл мен томон энгашди:
-Тони, Худо бизни яратган. У бутун борлиқни ва ундаги барча нарсаларни яратди. У – бизнинг ҳақиқий Отамиз. Бироқ У – муқаддас ва мукаммал, У бизга, гуноҳга ва ёвузликка ботган бандаларга хотиржам қараб туролмайди. Мана, нима учун У биздан йироқда.
Жаҳлим чиққанича Майклга қараб турардим, аммо бу уни чўчитмасди.
-Мен болалигимданоқ Худо бизни яхши кўришини тушундим, ахир, У бизнинг Отамиз–ку. Қилган ёмонликларимиз ва ноҳақлигимизга қарамасдан, У биз билан мулоқот қилишни хоҳлайди. Мана нима учун ерга Ўз Ўғлини юборган. Ўғил биз билан яшаши лозим ва бизнинг ўрнимизга ҳалок бўлиши керак. Исо Худо бўлган, сўнгра У одамга айланган.
