31 - боб
Кейинги ҳафталар давомида қамоқхонадаги энг ашаддий ва бағритош маҳбуслар ҳамма нарсага қодир Худо олдида тиз чўкди. Гуноҳларни тан олиш жуда осон кечарди. Маҳбуслар қилган қотилликларига кўра ашаддий гуноҳкор эканини ҳеч бир қаршиликсиз тан олиб, тавба қиларди. Гуноҳкор эканликларини чуқур ҳис қилдилар. Баъзи бир маҳбуслар Исо уларни кечиргани, Парвардигорнинг марҳамати ила қамоқхонада бўлсалар-да, нажот топганликлари учун ёш болалар сингари йиғлади.
Майкл Райтнинг олдингига қараганда, ҳозир ишлари кўпайганди. Мен эса қамоқхонадаги маҳбусларни қўллаб-қувватлардим ва Майкл билан учрашишга уларни даъват этардим. Майкл бир йўла ўнга яқин маҳбусни кўргани келган вақтлари ҳам ҳам жуда кўп бўлган, шу билан бирга менга панд-насиҳатлар қилишни, Муқаддас Ёзувларни тўғри тушунтиришни ҳам эсдан чиқармасди. Унинг жамоати биз учун ибодат қиларди. Учрашувлардан бирида Валери, Худо йўлидан юрувчи одамларнинг кўпайишига ибодат қилаётганликларини тан олди. Ушбу қамоқхонага қанчалик кўп масиҳийлар тушадиган бўлса, бизнинг кичкинагина имонлилар гуруҳимиз сони янада кўпайишини, бир-биримизни янада қўллаб-қувватлашимиз мумкинлигини айтди. Аммо бундай хабардан қўрқиб кетдим.
-Йўқ! – эътироз билдирдим мен. – Бу тўғрида ибодат қилманг. Фақат қамоқхонадаги маҳбуслар, бахтсиз қалблар Исони тан олиб, Унга имон келтиришлари учун ибодат қилинг.
Мусулмон Муҳаммад билан рўй бергани сингари. У катта одам бўлган, шунинг учун ҳам муаммолари ҳам жуда катта бўлган. У таксист грекни ўлдиргани учун қамалган. Унинг хотини Таммам ва укаси Аҳмад ҳам қамоқхонада ўтиришганди. Аёллар блокида ўтирган Таммам ҳомиладор эди. Муҳаммад имом билан биргаликда ҳар куни бир неча мартадан намоз ўқирди. Баъзи мусулмонлар тоат-ибодат қилаётганда шу қадар берилиб кетишардики, эгилганда ҳаттоки пешоналари ёрилиб кетарди. Кунларнинг бирида Муҳаммад қўлтиғининг тагига жойнамоз беркитганча, камерага қайтиб келаётган экан. Мен уни чақирдим.
-Муҳаммад, кел гаплашиб олайлик, - дедим унга жилмайиб.
Муҳаммад қамоқхонада яккаланиб қолган эди. Греклар уни ёмон кўришарди. У грекларнинг қайсидир қабиладошини ўлдиргани учун, қамоқхонадаги маҳбуслар, шунингдек, varianosлар ҳам яхшилаб дўппослаб, унга кун бермасди. Қолаверса, Муҳаммад мусулмонлар ичида ҳам бегона эди, чунки мусулмонлар фикрича, у хотини ва укаси билан тил бириктириб, қотилликка қўл урди ва бутун авлод-аждодига иснод келтирди. Қамоқхонада у асл маънода тирик қолишга ҳаракат қиларди, чунки ҳар қадамда уни хавф-ҳатар кутиб турарди. Муҳаммад ҳаммадан хавфсираб юрарди. Ҳар сафар унга яқинлашганимда, у кўзларини қисганча, қўрқиб қараб турарди. Аммо кейинчалик қилган ҳаракатларим зое кетмади. Хуллас, ўртамизда дўстлик ришталари пайдо бўлди. Албатта, у дўстларга муҳтож бўлган. Мен унга керак бўлганда сигареталар, расм чизиш қуролларини бериб турардим. Муҳаммад аста-секинлик билан эриб, мен билан турли масалаларда очиқчасига гаплашадиган бўлиб қолди.
Ушбу муборак кунда Муҳаммад худди бутун дунё ташвишларини елкасига ағдариб олгандай эди. Никотиндан сарғайиб кетган бармоқлари сигарета тутатаётганда қалтирарди.
-Тони, Оллоҳ мендан юз ўгирди, - деди у. Кўзларига ёш келди. – Энди нима қилишимни ҳам билмайман.
-Нима бўлганини батафсилроқ сўзлаб бер, - дедим секингина Худога ибодат қилиб.
Муҳаммад ҳам пичирлаб гапирди:
-Тони, менгача етиб келган гап-сўзларга қараганда, аёллар блокида аҳвол жуда ёмон эмиш. Таммамдан хавотирланяпман.
-Нимани назарда тутяпсан?
-Эшитишимча, қамоқхона назоратчилари аёлларга зўравонлик қилиб, уларни калтаклашяпти. – Муҳаммад қийинчилик билан томоғида тиқилган алланимани ютди.– Ҳадемай фарзандимиз дунёга келиши керак. Эҳтимол, ҳеч қачон уни кўролмасман.
-Шундай кун келадики, албатта бу ердан чиқиб кетасан. Умрингнинг охиригача қамалдинг дегани – бу бутун ҳаётинг давомида қамоқхонада ўтирасан, деган маънони англатмайди*.
-Бу ердан чиққан тақдиримда ҳам ҳаётим сариқ чақага ҳам арзимайди. Таммамнинг қариндош-уруғи шу заҳотиёқ уни мен билан ажралишга мажбур қилади. Унга нима дейишни ҳам билмайман.
- Таммам билан кўриша оласанми?
-Агар chowishi рухсат берса, кейинги ҳафтада учрашув бўлиб ўтиши керак. Учрашув ўттиз дақиқа бўлади. Билмадим, кўзларига тик қарашга журъат эта оламанмикан.
-Муҳаммад, сен учун ибодат қиламан.
-Тони, Худоингга ибодат қилгин, токи ҳаммаси жойида бўлсин. – Муҳаммад жойнамозини тепди. – Ҳаттоки менинг қариндош-уруғим ҳам мендан юз ўгирди. Тўғри, катта гуноҳ қилганимни тан оламан, аммо ўшанда жуда оғир аҳволда қолгандим. Грекни ўлдириш учун катта пул ваъда қилишди. Бу пулга катта оиламни бир йил мобайнида боқдим. Иорданияда бўлганимда ота-онам, ака-укаларим ва опа-сингилларим ва жиянларим очликдан ўлмаслик учун ҳар куни эрталабдан кечгача сарсон-саргардон бўлиб юришини кўрардим. Уларни мен боқдим, ҳозир уларга жуда керакман. Уларнинг аҳволи қандай экан... менсиз қандай кун кечиришаётган экан?!
Муҳаммад кўз ёшини кўрсатмаслик учун қўллари билан юзини ёпди ва биз бирқанча вақт индамай ўтирдик.
Бир неча кундай кейин Майкл Райтни кузатаётиб, учрашув хонасида бир мусулмон аёлни кўриб қолдим. У ҳомиладор эди. Мусулмон аёлни кузатиб келган variano-аёл ошхонада кофе тайёрлаётган эди. Мусулмон аёл кўринишидан Таммамга ўхшарди. Воқеа иссиқ ёз кунларининг бирида юз бераётганлиги сабабли ҳамма жазирама иссиқдан ўзини қўйгани жой тополмасди, шу жумладан, varianosлар ҳам ланж ва уйқусираган кўринарди. Тезлик билан Таммамнинг ёнига бордим. У инглиз тилида зўрға гапирарди, аммо бир-биримизни тушундик.
-Мен турмуш ўртоғингизнинг дўстиман, - дедим ва жилмайганимча ўнг қўлим билан кўкрагимни шаппатладим. – Муҳаммад – яхши дўст, меҳрибон инсон.
Таммам ҳаяжонланиб ўз қўриқчисига қараганича жилмайди. Мен унга Майклнинг координаталари ёзилган бир парча қоғозни яширинча узатдим.
-Сизни келиб кўришини ундан илтимос қилинг. Майкл албатта сизларга ёрдам беради, - дедим.
Аёл мени юз фоизга тушунганлигига ишончим комил эмас, аммо на чора, яна нима қилишим мумкин эди? Шу вақт variano бизни кўриб қолди ва зудлик билан кетишимни талаб қилиб бақирди. Беш кун ўтгач, Майклдан хат олдим. Мактубда айтилишича, Таммам у билан учрашишга рози бўлибди. Тасаввур қилганимдек, Майкл дарров ишга киришиб кетди: шахсан Таммамни бориб кўрди ва уни қўллаб-қувватлаш мақсадида жамоат сингиллари билан учрашув уюштирди.
Бир неча кундан кейин Муҳаммад ҳаяжонланиб, камерамга отилиб кирди. Унинг юзларидан тер сув бўлиб оқарди.
-Мен Таммамдан хат олдим, - деди шошиб.
Воажабо! Шу кунга қадар қамоқхонадаги маҳбус эркак ва аёл бир–бирига ҳеч нарса бермаган. Баъзида биз қамоқхонанинг ички ҳовлисида юрганимизда, дарвозадан чиқиб кетаётган судланган аёлларга дуч келиб қолардик ва бир-биримизга қарардик. Баъзи бир varianosлар бунга панжа орасидан қарашарди, эҳтимол, шунда маҳбуслар бир-бирига бирор нима беришга муяссар бўларди.
-Таммамнинг ёзишича, Исо Масиҳингга имон келтирибди, - деб айтди Муҳаммад ғамли оҳангда. – Бирор нимани тушуняпсанми? Бу қандай қилиқ? Агар укам эшитиб қолгудек бўлса, бундан нафақат қариндош-уруғим, балки бутун қишлоқ хабар топади. Таммам қамоқхонадан чиққанда, уни ўлдириб кетишади.
Ўша куни Муҳаммад билан гаплашиш жуда оғир кечди. У ўзини қўйгани жой тополмасди, шу вақт мобайнида унинг қалбида қандайдир ўзгаришлар рўй бераётганини гувоҳи бўлдим. Муҳаммадни ҳам Майкл билан таништиришга эришдим. Орадан икки-уч кун ўтар ўтмас, Муҳаммад яна камерамга отилиб кирди. Ўшанда унинг чеҳраси очиқлигини, жилмайиб туришини биринчи марта кўрдим. Унинг барча муаммолари ҳал бўлди. Мен каби у ҳам ўз Нажоткорига, ўз Қутқарувчисига эга бўлди. Эндиликда эса барча қийинчиликларга қарамай, унинг ҳаётида маъно ва янги орзу-умидлар пайдо бўлди. Энди у Худога ишониши, хотинини Унинг ҳимоясига бериши мумкин эди. Ўшандан бошлаб биз ибодатда якдил бўлдик.
Қамоқхонада расмий эътиқод сифатида грекларнинг православ дини тан олинган эди. Бошқа динларга ҳам йўл қўйиб берилганди. Маҳбуслар орасида мусулмонлар кўп эди. Бироқ “юқоридан туғилиш” ҳақидаги Муқаддас Китоб таълимотини ваъз қилиш ҳукумат томонидан бидъат ҳисобланарди. Бундан хижолат тортмасдим. Қолаверса, Хушхабарни varianosлар билан ўртоқлашгим келар, Раббий ҳаётимда нималар қилганини ҳаммага сўзлаб беришга ошиқардим. Модомики, жамоат йиғилишимизга эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлишимиз керак. Шу вақтга келиб блокимизда бир гуруҳ янги имонга кирган масиҳийлар бор эди, албатта, ҳаммамиз биргаликда Худога ибодат қилиб, доимо мулоқотда бўлишни хоҳлардик. Бир кишилик камерам йиғилишларни ўтказиш учун торлик қиларди, аммо ўзимизни Исо Масиҳнинг шогирдлари деб ҳис қилардик. Исо Масиҳнинг шогирдлари У хочга тортилиб, қайтадан тирилгандан сўнг ҳукуматдан яширинча учрашишган. Биз илк Жамоат тарихини ўргандик, қадимги масиҳийларнинг ҳаёт тарзини ўзлаштирдик ва имкон қадар Янги Аҳд таълимотидан бордик. Ҳар гал Раббимиз Исо Масиҳ номи билан йиғилиш ўтказганимизда, катта ҳаяжон ва эҳтиром билан нон синдириш амрини адо этардик. Қамоқхона шароитида бунга эришиш осон эмасди, лекин Худо ҳақиқатдан ҳаракатларимизни марҳаматларди. Нон синдириш амрини адо этиш учун ҳар доим нарса топиларди. Гуруҳимизнинг ҳар бир аъзоси кундалик нонидан бирозгинаси ва баъзида тушликка бериладиган узумдан эҳтиётлаб олиб қўярдик. Бериладиган узумни барибир еб бўлмасди, шунинг учун биз узумни тоза пайпоқлар ёрдамида сиқиб, чиққан шарбатини ачитишга қўярдик. Маълум вақт ўтгандан кейин шарбат ажойиб мусалласга айланарди. Уни тайёрлашда Исо Масиҳнинг ўзи иштирок этган бўлиши мумкин.
Мен камерамга назар солдим. Бир нечта биродарлар каравотимда ўрнашишган, бошқалари полда ўтиришарди. Зигги ва Муҳаммад бир-бирига кўз қисиб, ҳазил қилишарди. Британиялик журналист, нимжон Мартин баҳайбат Зиггининг ёнида ўтирарди ва унинг ёнида янада қилтиллаб кўринарди. Мартин визаларни қалбакилаштиргани учун ҳукм этилган бўлиб, қамоқхона муҳитига асло ўргана олмасди. Қамоқхонада биринчи кунданоқ ҳимоя топиш мақсадида менга ёпишиб олди ва тез орада Хушхабарга қизиқиб кетди. Бу ерда Ливанда наркотик сотган Ҳасан, билмасдан одам ўлдириб қўйгани учун қамалган грек культуристи Андреас ва бошқалар бор эди.
-Шейн қани? – сўрадим мен. – Ҳа, айтгандай, Симоне-чи?
Ҳали сўраб улгурмасимданоқ, хонага Симоне учиб кирди. У асабийлашган ва ҳаяжонда эди.
-Алькапони Шейнни зўрлабди, - деб гап бошлади Симоне. У ховлиққанча, блокда бўлиб ўтган нохуш воқеани биродарларга етказмоқчи бўлди.
Шу захотиёқ камерамдан чиқдим ва коридор бўйлаб Шейннинг олдига югурдим. Varianosлар уни санитария замбилида олиб кетишаётган экан. Атрофда маҳбуслар тиқилишарди, дўстимга яқинлашиш учун уларни итариб ўтдим. Шейн шок ҳолатида эди, тинмай титрарди. Унинг хуши жойида эмас эди. Йиртиб ташланган шим парчалари унинг тўпиқларида осилиб турарди, эгнидаги кўйлаги қип-қизил қонга беланган, кўйлакдан полга қон оқиб, бирпасда қизил кўлмак ҳосил бўлди. Қўллари ва оёқлари қонталаш, моматалоқ бўлиб кетган, кўкрагидаги кесилган жойлардан қон сизиб оқарди (шубҳасиз, лезвие билан кесилган). Унинг юзи эса...
-Ё Раббий, вой Худойим-эй, унинг юзи... – мен ғазабдан қутуриб кетдим. Ҳозирда замбилда ётган одамни, қачонлардир мен билган ёшгина йигит, ёқимли Шейн деб бўлмасди. Унинг юзини таниб бўлмас даражада расвоси чиқарилган.
Қаҳр-ғазаб бутун танамни ёндирди.
Бундай ҳолатга узоқ ойлардан бери тушмагандим, яна аввалги Тонига – қаҳри қаттиқ ва қутурган Тонига айландим. Энди ҳаммаси барибир эди. Varianosлар дўстимни олиб кетишларига қараб турар эканман, албатта Алькапонини парча-парча қилиб ташлашга онт ичдим. Қайтадан ўзимга жуда таниш бўлган металл таъмини сездим. Алькапонининг қонини ичишга ташна эдим.
