33 - боб
Алькапонининг мендан қочиб кетгани, шунингдек, кун-фу жанговар санъатидан воз кечганим ҳақидаги гаплар бизнинг блокимизга зудлик билан тарқалибди. Маньяклардан баъзилари юз берган бундан фойдаланишга ҳаракат қилиб кўрди, аммо Худо мени ажойиб тарзда ҳимоя қиларди. Шу билан бир вақтда, кўп ақли расо маҳбусларнинг ҳурматини қозониб, ишончини оқлагандай эдим. Ҳулқ-атворимдаги ўзгариш нафақат яққол намоён бўлар, балки катта қизиқиш уйғотаётгандай эди.
Бир неча йил олдин Чикаго газеталари бир ўспирин югурдак бола ҳақида ҳикояни эълон қилган эди. Хитой ресторанида ишловчи югурдак болани беш юз долларни майдалаш учун банкка юборишади. Ресторанга икки юз эллик долларли чақа ва яна шунча миқдордаги бир долларлик қоғозлар зарур бўлибди. Кассир аёл бир қанча юз долларлик қоғозларни олиб, янглишиб икки юз эллик долларлик тангалар ва йигирма беш минг доллар қоғоз пулни бериб юборади.
Шубҳасиз, ўспирин кассир аёлнинг янглишганини сезади, аммо ғойибона пайдо бўлган даромад ҳақида ҳеч кимга лом-лим демади. Катта пулга эга бўлган бола банкдан чиқиб, пулларни бир қариндошининг уйига беркитиб қўйди. Сўнгра ҳеч нарса юз бермагандай икки юз эллик долларли чақани ва шунча пулни олиб ресторанга қайтиб келди.
Камомадни сезган кассир аёл икки юз эллик долларли пулларни бериб юборган одамнинг ташқи кўринишини ҳеч эслай олмади. Бироқ ўша йигитдан нималарнинг ҳиди келиб турганлигини эслай бошлади! Бола хитой ресторанида ишлашини аёл ундан келаётган хиддан сезди. Кассир нафақат ўша ҳидни сезди, балки болани айнан хитой ресторанда ишлашини аниқлади. ПолиЦияга мурожаат қилган аёл югурдак боланинг иш жойини ва ўзини топди. Болани шу заҳотиёқ ишдан бўшатишди, пуллар ўз эгасига қайтарилди.
Муқаддас Китобни ўқиб турганимда мен шу воқеани эсладим. Исо Масиҳ кетидан бориш нимани англатади? Ҳаворий Павлус шундай ёзади: “Биз халос бўладиганларнинг ҳам, ҳалок бўладиганларнинг ҳам орасида Худо шаънига таралаётган Масиҳнинг хуш ҳидимиз...” (2 Кор. 2:15). Ҳаворий гапираётган хуш ҳидни бурун билан сезиб бўлмайди. Бу шундай туйғуки, унга одамлар кун бўйи у ёки бу тарзда дуч келишлари мумкин.
Аслида, ҳид – фаолиятнинг қўшимча маҳсулоти. Кун-фу машқларини қилиш жараёнида доимо мендан тер ҳиди келиб турарди. Саримсоқ пиёзни ейишни яхши кўрган одамдан саримсоқ пиёз ҳиди келиб туради. Агар сиз атир сепишни ёқтирсангиз, атрофингиздаги одамларга сиздан атир ҳиди таралиб туради. Шу сингари, агар сиз Исога хизмат қилиб, буни севги ҳамда итоат руҳида амалга оширсангиз, сиздан Исо Масиҳнинг хуш ҳиди таралиб туради.
Хар куни янги маҳбуслар билан гаплашардим ва шу жумладан, баъзи бир varianosлар билан ҳам. Кўпчилик ҳузуримга муаммо ва дардлари билан келарди. Кимдир қоқилиб, ҳаёт деб аталмиш катта араванинг ғилдираги тагига тушиб наркоман бўлиб кетса, яна кимдир оилавий муаммолар туфайли боши берк кўчага кириб, ҳақиқат йўлидан чиқиб кетарди. Шундай одамларга ёрдам бериш мақсадида донишмандликни ўрганардим. Бу эса ўз-ўзидан мўъжиза эди. Биз кўпчилик бўлиб Муқаддас Китобни ўқирдик. Уларга Муқаддас Ёзув орқали ҳар биримиз билан Худо яккама-якка гаплашаётганини тушунтириб берардим. Жамоатимизга қўшилган ҳар бир янги маҳбусга Майкл Райт билан учрашишни маслаҳат берардим. Ахир, у қачонлардир менга ҳам ёрдам берган, шу сингари, барчага ёрдам қўлини чўзишига ишончим комил эди.
Кунларнинг бирида Майкл Райтдан мактуб олдим. Ушбу хат менга шум хабарни келтирди. Унда айтилишича, бундан буён Майклнинг маҳбуслар билан учрашишини қамоқхона раҳбарияти таъқиқлаб қўйибди. Ўша пайтга келиб, Майкл мунтазам равишда эркаклар блокидаги ўнта fylakismenosлар билан учрашиб турганди, жамоатининг бошқа аъзолари эса аёллар блокидаги маҳбуслар ҳолидан хабар оларди. Хатда у бизни сабр қилишга даъват этаётган бўлса-да, хафа бўлгани яққол билиниб турарди. “Ибодат қилишни канда этманг, - деб ёзарди Майкл, - Худо маълум вазиятлар орқали нимага эриштирмоқчи эканини англаб етишга ҳаракат қилинг. Худо сизлар билан яна ишлаш учун ижозат беришлари учун ибодат қилинг”. Майкл бизга ёрдам берар экан, бундай ишга ўзини тўлиқ ва батамом бағишларди. Ҳар гал бирор ким билан учрашишга отланганда, иссиқ жазирамада икки соат йўл юриш Майклга оғирлик қиларди. Кўпинча қайтиб кетаётган Майкл чарчаганидан йўлнинг четида тўхтарди. Машинадан тушиб, очиқ ҳавода бироз ўтирарди. Ҳар бир учрашувдан сўнг маҳбусларнинг оғир ҳаётига, уларни ғам-ғуссасига шерик бўлган Майкл икки букилиб кетарди. Шундай бўлса-да, Худога бўлган ишончдан қувват олаётган Майкл ҳеч қачон ўзгаларга хизмат қилишдан бўйин товламаган.
Ҳаётим учун Майклдан ниҳоятда қарздорман. У билан учрашмаганимда, ҳеч қачон Исо Масиҳ ҳақида Хушхабари эшитмаган бўлардим. Майклнинг мактубини ўқиб бўлгач, бир гуруҳ масиҳийларни тўпладим. Биз оқшом зиёфатини ўтказдик, келтирган қурбонлиги учун Исо Масиҳга шукроналар айтдик. Сўнгра ҳаммамиз мук тушиб, Майкл қамоқхонамизга хизмат қилишга қайтишини Худодан илтижо қилиб сўрадик.
Ўша кунги ибодатдан икки кун ўтиб, chowishi билан кўришиш учун қамоқхона раҳбариятига қилган мурожатимдан сўнг, мени Майкл билан учрашиш масаласида чақиртиришди.
-Тони, сен тўғрингда фақат яхши гапларни етказишаяпти, - деди chowishi. - Ҳамма varianosлар Тони Энтони ўзгариб кетганини таъкидлашаяпти.
-Ҳа, мен энди масиҳийман.
-Яъни “юқоридан туғилгансан” – сизларда шундай деб айтиладими? – Chowishi қўллари билан алланималарни кўрсатди ва жилмайди.
-Худди шундай, - дедим мен.
Унга кўп нарсаларни сўзлаб бермоқчи эдим, аммо у мен билан сичқон-мушук ўйнарди. У мени тўрга илинтирмоқчи эканлигини тушуниб турардим.
-Жаноб бошлиқ, - деб гап бошладим грек тилида, - Майкл Райт билан учрашувлар кўп маҳбусларга ёрдам бераяпти.
Chowishi пешонасидаги терни артиб, гапни давом эттиришимга ишора қилди.
-Ишончим комил, varianosлар Б блокида тинчлик-хотиржамлик ўрнатилганини сизга етказган. Маҳбуслар сизларга бошқа ҳеч қандай зиён етказмаяпти. Камераларда зўрлаш ёки муштлашиш ҳолатлари бошқа юз бермаяпти.
-Ҳа Тони, худди шундай. Бу тўғрида менга мунтазам равишда ахборот бериб туришибди...
-Унда илтимос, Майклга маҳбуслар билан учрашиб туришга ижозат беринг, - дедим. Ичимда chowishiнинг юраги юмшашини Худодан илтижо қилдим.
Икки ҳафта ўтгач, Майкл яна рухсат олди. Илтижоларимизга ижобий жавоб келгани учун Худога шукрона айтдик. Қолаверса, маҳбуслар билан учрашишга рухсат олган Майклга қамоқхона кутубхонасида маҳбусларга Муқаддас Китобдан машғулот ўтказишга ижозат берилди. Бундай машғулотларда Ричард Нокс ҳам чолғу трубаси билан иштирок этарди. Унинг жўрлигида турли гимн ва саноларни куйлардик. Мен ҳеч қачон ўша учрашувларни эсимдан чиқармайман.
Бироқ шуни ҳам тан олиш керакки, бундай учрашувлар қимматга тушарди. Менга белгиланган уч йиллик қамоқ жазосининг икки ярим йили ўтди. Мени амнистияга биноан муддатидан олдин озод қилишлари мумкинлигини ҳамма ўйлаб юрарди. Шундай қилиб, яна chowishi ҳузуридаман.
Унинг юзида таниш бўлган айёр, муғомбир жилмайиш.
-Тони, ҳалигача сен тўғрингда жуда яхши хабарлар етказишаяпти. Маҳбуслар Майкл Райтинг билан учрашишлари мумкин.
-Ҳа, жаноб бошлиқ, сиздан миннатдорман. – Қизиқ, нега бошлиқ мени озод қилиш ҳақида эмас, балки Майкл Райт тўғрисида гапирди? – Жаноб бошлиқ, - деб гапни бошқа мавзуга бурдим, - айтинг-чи, мени амнистия қилиш тўғрисидаги қарор қачон чиқиши мумкин? Буни анчадан бери кутиб юрибман. Наҳотки амнистия қилинганлар рўйхатида йўқман?
Chowishi заҳархандалик билан тиржайди.
-Сенга муносабатим жуда яхшилигини биласан. Мана, воиз Майкл Райт билан бемалол учрашишларингга ижозат бердим, бироқ... – Шу ерда chowishi жим бўлиб қолди. Балки у миннатдорчилик билдиришимни кутгандир. Мен эса индамай унга қараб туравердим. – Ўзингдан қолар гап йўқ, ҳукуматнинг сенга ўзгача муносабатини яхши биласан.
-Жаноб бошлиқ?
-Сенинг Муқаддас Китобдан бераётган сабоқларинг... Хуллас, бидъатни тарқатиб юрибсан, шунинг учун амнистияга тушмадинг. Уч йиллик муддатни охирги соатигача ўтайдиган бўлдинг.
Албатта, хафа бўлдим, бироқ бунинг ажабланадиган жойи йўқ эди. Грек православ жамоати томонидан менга нисбатан таҳдид ҳақида Майкл аллақачон мени огоҳлантирган эди. Православ жамоатнинг fylakiдаги нуқтаи назари етарли даражада мустаҳкам эди. Аммо жаҳлим чиқмаслиги керак – бу масиҳийга хос хислат эмас. Қамоқхона – “ҳосили мўл бўлган жой”, бу ҳақда Раббий айтган. Бу ерда Худога хизмат қилиш мўл-кўл, шунинг учун Майклга ҳам бу ерга киришни исталган пайтда таъқиқлаб қўйишлари мумкин эди.
Ҳар куни эрта тонгда Худо билан сўзлашардим. Маҳбуслар учун ибодат қилардим, қолаверса, уларнинг исмини имкон қадар бирма-бир айтиб чиқардим. Баъзи бир ибодатларга Раббий секинлик билан жавоб берарди, аммо қалбим кундан-кунга кўпроқ Уни қўмсарди. Юзлаб, минглаб маҳбуслар нажот истарди. Вақти-вақти билан азоб-уқубат ва дилдаги хасталиклар ҳақида ўйлар эканман, юракда оғриқни ҳис қилардим. Айнан азоб-уқубат оддий одамларни қотил, маньяк ва зўравонларга айлантирарди. Бу ерда, Никосининг Марказий қамоқхонасида разолат, ифлослик, пасткашлик, фисқи-фужур, инсоний бузуқлик орасида умидсизликка тушган, қийналган одамлар сақланарди.
Қамоқхона ичида дурадгорлик устахонаси ва типография цехи бор эди. У ерда ниҳоятда қобилиятли ва юқори малакали маҳбуслардан бир гуруҳи ишларди. Орамизда ишёқмаслар йўқ эди, ҳаммамизга ўз қобилиятимизга яраша иш топиларди. Менга йиғиштир-териштир ишларини ва овқат тарқатишни юклатишган. Орамизда жуда ювош, мўмин-қобил Газанта исмли араб бор эди. У дурадгорлик хонасида устачилик қиларди.
-Ҳа, Тони, биродарим! Келавер! Мана бу ерга ўтир, - деб кутиб олди у. Хурсандлигидан оғзи қулоғида эди. – Одатдагидай соқолингни олиб қўяйми?
-Ҳа дўстим, бугун ботирман, аммо барибир бритвангга эҳтиёт бўл.
-Ахир биласан–ку, бутун Никосида мендан зўр сартарош топа олмайсан.
Биз кулиб суҳбатлашардик, бу орада Газанта ўз ишига киришди. Олдимда осилган кичкина дарз кетган ойнадан орқада арра билан ишлаётган маҳбуслар кўриниб турарди. Устахона жуда шовқин эди: дастгоҳлар ишлаб турар, одамлар бир-бири билан гаплашар, қўшиқ куйларди. Кириакос исмли грек диққатимни ўзига тортди. У Циркулятор арранинг айланишини томоша қиларди. Бироз уни кузатиб турдим. У айланаётган аррага тикилганича, қотиб қолганди. Ҳамма ўз иши билан машғул бўлиб, ҳеч нимани кўрмасди. Газанта тинмай гапирарди, бироқ мен безовталана бошладим. Кириакосдан кўзимни узолмасдим.
